درآمد
جمهوریت یکی از عناصر مهم تشکیل دهنده نظام مقدس جمهوری اسلامی است که در جهت عینیت بخشیدن به آن، همه ساله، انتخابات متعدد و مهمی برگزار میگردد و مقامهای عالی رتبه و منصبهای مهمی به وسیله مردم، با واسطه یا بدون واسطه انتخاب میشوند. در هر انتخابات، افراد و گروههای مختلف با افکار و اهداف متفاوت میکوشند با ارائه شایستگیهای خود، در رقابتی طاقتفرسا، آرای مردم را از آن خود کنند تا توفیق خدمت هر چه بیشتر به مردم و نظام اسلامی و رضایت خدا را به دست آورند.به همین دلیل، از آغاز تا پایان تبلیغات و از پیروزی یا شکست تا پس از آن، افراد و گروهها، نامزدها و هوادارانشان و پیروز شدگان و شکست خوردگان در انتخابات باید، در همه حال، اخلاق و آداب اسلامی را رعایت کنند و از انصاف و عدالت خارج نشوند که توفیق خدمت و رضایت خداوند جز از این طریق به دست نمیآید. بنابراین، تبیین انتخابات با تمامی مراحل و جنبههای آن از دیدگاه احادیث و آیات الهی امری بسیار ارزشمند و پسندیده است تا با عمل به آن الگویی مناسب در اختیار جهانیان و همه پویندگان راه حق قرار دهیم و راه و روش خود را از جویندگان زر و زور و قدرت جدا کنیم که «ما تشنگان خدمتیم، نه شیفتگان قدرت» و خداخواهیم، نه دنیاطلب و خودخواه. اخلاق انتخاباتی نامزدها و معیار تقدم خود بر دیگران
آنان که در صدد ورود به عرصه انتخابات هستند و قصد نامزدی و تصدی پستهای مهم در نظام اسلامی را دارند لازم است معیارهایی را در وجود خود جستجو کنند و در صورت وجود چنین ملاکها و صفاتی وارد عرصه انتخابات گردند آن معیارها عبارتاند از: 1. عبادت و بندگی خدا کردن
وی باید «در تمام مشغولیت (شبانهروز) در اجرای اوامر الهی و (ترککننده) آن چیزیهایی باشد که خداوند آنها را نهی کرده است.» با یاد خدا، قلبش به مقام اطمینان و آرامش برسد و در تمامی مراحل زندگی از یاد خدا غافل نشود. اگر در همه لحظهها، خود را در محضر خداوند - سبحانه و تعالی - دید، تمامی کارهایش رنگ و بوی خدایی میگیرد که: «صبغة الله و من أَحسنُ مِن اللّه صبغة». در اینجاست که شیفته جاه و مقام دنیا و رزق و برق این عروس هزار داماد نخواهد شد؛ عبادت را جز در خدمت به خلق نخواهد دید و در نتیجه، انجام کارهای مدیریتی و حکومتی را وسیلهای برای قرب به پروردگار میبیند. یاد خدا، به آدمی بینش میدهد و او را در مشکلات یاری میکند و موجب موفقیت در کارها میشود. اگر نامزدی برای تصدی امور ملت وارد عرصه رقابت انتخاباتی شد، در حالی که دنیا او را به خود مشغول کرده و از یاد خدا غافل شده است، این غفلت به سقوط او در منجلاب نیستی و ورود او به زندان دنیا میانجامد. 2. داشتن نوآوری، تخصص و تجربه در امور مدیریتی
اسلام این اصل عقلی را که «باید کار را به کاردان سپرد» قبول دارد و در آموزههای خود آموزش میدهد که اداره امور در بخشهای گوناگون جامعه، باید به کسی سپرده شود که دانش آن کار را داشته باشد و به اصطلاح، اهل فن باشد.قرآن کریم به عنوان اصلی کلی، پیروان خویش را این گونه راهنمایی میکند: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ؛ همیشه آگاهیهای خود را از آگاهان و دانشمندان بگیرید». (نحل: 43)برخورداری از عقل سلیم و استفاده بهینه از اندیشه و تجربه و علم دیگر انسانها، فرد را نیرومند میسازد و از لغزشهای آنان میکاهد، چنان که امیر المؤمنین علی علیهالسلام میفرماید: «العقل غریزةٌ یزیدُ بالعلم و التجارب؛ عقل، غریزهای است که با علم و تجربه زیاد میشود».ایشان در جایی دیگر میفرماید: «من قلت تجربتُهُ خُدِعَ، و مَن کَثُرت تجربَتُهُ قلت غرَّتُهُ؛ کسی که کم تجربه بود، فریب خورد و کسی که تجربهاش زیاد بود، لغزش هایش کم گردید».به همین دلیل، در نامه 53 و 73 به والیان خود در بیان معیارهای مدیران حکومتی مینویسد: «و توخّ منهم اهل تجربة و الحیاء؛ آنان را از میان مردم باتجربه و باحیا برگزین».فردی که میخواهد بر مسند مدیریت کلان کشور تکیه زند، باید دارای تجربه و تخصص و نوآوری باشد. پس باید ببیند که اگر چنین ویژگی را ندارد، میدان را برای کسانی که از دانایی و تجربه و تخصص کافی برای مدیریتی کلان برخوردارند، باز بگذارد.او باید با نگاهی عمیق به خود بیاندیشد و مشورت صالحان و اهل اندیشه و تجربه را فرا راه خود قرار دهد. به سخنان چاپلوسانه اطرافیان گوش فرا ندهد و میان تلاش و تجربه، حکم به تساوی ندهد؛ زیرا گاهی شخص گمان میکند چون بسیار اهل تلاش بوده، در نتیجه، با تجربه است، در حالی که برای کسب تجربه، عمری را باید پشت سر گذاشت و نشیب و فرازها را باید پیمود تا شخص باتجربه گردد.امام علی علیهالسلام در اینباره میفرماید: «رأی الشیخ احب من جَلَد الغلام؛ اندیشه پیر نزد من از تلاش جوان خوشایندتر است.»در امثال آمده است: ;هرچه در آینه، جوان بیند | ;پیر در خشت خام آن بیند |
و مولانا جلال الدین بلخی در مثنوی معنوی میگوید: ;آنچه تو در آینه بینی عیان | ;پیر اندر خشت بیند بیش از آن |
3. پایداری در برابر مشکلات
پایداری در برابر مشکلات، جدیت در کارها و پشتکار، یکی دیگر از ویژگی هایی است که رهبران و حاکمان باید از آن بهرهمند باشند. این عوامل، زمینه ساز نفوذ مدیران و رهبران در پیروان و به وجود آمدن قدرت شخصی میشود.امیرالمؤمنینعلی علیهالسلام میفرماید: «ما ادرک المَجدَ مَنْ فاتَهُالجدّ؛ کسیکه کوشش نکرد، بهبزرگی نرسید».یکی دیگر از نشانههای پایداری در برابر مشکلات، برخورداری از سعه صدر به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای مدیریتی است، چنان که امام علی علیهالسلام میفرماید: «آلة الرّئاسة سعة الصدر؛ ابزار ریاست سعه صدر است».پس نامزد باید آمادگیاش برای پذیرش مشکلات و شکیبایی و استقامتش در راه حق بسیار بالا باشد.علی بن ابی طالب علیهالسلام میفرماید:خض الغمراتِ للحقِ حیث کان، تفقه فی الدین و عَوِّد نفسک التصبّر علی المکروه و نعم الخلق التصبر فی الحق و الْجَاءَ نفسک فی امورک کلها الی الهک فانک تلجئها الی کهف حریز و مانع عزیز.برای حق، در مشکلات و سختیها شنا کن. شناخت خود را در دین به کمال رسان. خود را برای استقامت در برابر مشکلات عادت ده؛ که شکیبایی در راه حق، عادتی پسندیده است. در تمام کارها خود را به خدا واگذار؛ که به پناهگاه مطمئن و نیرومندی رسیدهای.آری، بردباری و استقامت در برابر مشکلات، نشانه بلند همتی است و «هر که همتش بزرگ باشد، مقصدش عالی است.» چنین است که «ارزش آدمی به قدر همت اوست». ;بود هر مرد را قیمت به همّت | ;به همّت میتوان دانست قیمت |
عبد الرحمن جامی نیز در این باره میگوید: ;خیر هر کس به قدر همت اوست | ;همت مرد راه قیمت اوست |
;کی توانی شناخت قیمت مرد | ;تا ندانی که چیست همت مرد |
4. برخورداری از بینش
بینش هنگامی که از یقین حاصل شد و این یقین بر پایه ایمان استوار گردید میتوان همچون دژی محکم در برابر ناملایمات و ستم و بیعدالتی ایستاد و از این رهگذر، از سرچشمه زلال حقیقت سیراب شد. بنابراین، اهل بصیرت میشنوند، میبینند، نگاه میکنند، از عبرتها بهره میگیرند، آن گاه راههای روشنی را میپیمایند و از افتادن در پرتگاهها دوری میکنند.«از نظر اسلام، مدیریت یک تشکیلات به کسی واگذار میشود، که صرفنظر از ایمان و اعتقاد به ارزشهای مکتبی، دانش اداره و آگاهی و بینشهای لازم را داشته باشد... . اسلام نه تنها جلو نظرهای بدون بینش و آگاهی را میگیرد و مانع از این میشود که ناآگاهان، هدایت و ارشاد جامعه را بر عهده بگیرند، بلکه خطر عمل بدون علم را نیز گوشزد میکند و آن را یکی از موجبات فساد و انحطاط جامعه میداند.رسول الله صلیاللهعلیهوآله فرموده است: کسی که بدون آگاهی و دانش، کاری را انجام دهد، فسادش بیشتر از صلاحش خواهد بود».به راستی، نامزدها پیش از ورود به عرصه رقابت باید به این آگاهی و بینش برسند تا بتوانند به جای مصلحت اندیشیها، مصالح جامعه را در نظر بگیرند. 5. اندیشیدن به آسایش مردم
کسی که هماره به فکر رفاه و آسایش مردم و با هواهای نفسانی خود در جنگ و ستیز باشد، هنگامی که بر مسند قدرت تکیه زد، فریفته جاه و مقام و ثروت دنیا نمیشود. پیروان و راسخان این کار تنها مؤمنان راستین هستند که به یاد خدا دل بستهاند.امیرالمؤمنین علی در بیان مقام پرهیزکاران میفرماید:نفس او از دستش در زحمت، ولی مردم در آسایشند. برای قیامت خود را به زحمت میافکند، ولی مردم را به رفاه و آسایش میرساند.پس هدف از پذیرش مسئولیت، تنها رسیدن به قدرت و شهرت و ثروت نیست، بلکه هدف از به دست آوردن قدرت و حکومت، بازگرداندن نشانههای حق و دین در جایگاه خویش و اصلاح سرزمین هاست تا بندگان ستم دیده در امن و امان زندگی کنند. 6. دوری از ریاست طلبی
یکی دیگر از آفت هایی که در این زمینه باید بدان توجه کرد، ریاستطلبی است. کسانی که در طلب برتری جویی بر بندگان خداوند هستند، جز برای نابودی خویش و دیگران گام برنمیدارند. امام صادق علیهالسلام میفرماید:«من طلب الرئاسة هلک؛ هر که جویای ریاست باشد نابود شود.» آن حضرت در جایی دیگر فرموده است: «طلبتُ الرئاسة فوجدتها فی النصیحه العباد اللّه؛ ریاست را جستم و آن را در خیرخواهی بر بندگان خدا یافتم».همچنین از امام باقر علیهالسلام نقل شده است:مال دوستی و جاهطلبی به دین مؤمن زودتر خسارت میزند تا حمله دو گرگ درنده به یک رمه بی شبان که یکی از جلو رمه حمله آورد و دیگری از عقب آن.از جمع این روایتها این نکته را میتوان دریافت که ریاستطلبی اگر برای هوا و هوس و بهدست آوردن انواع شهوتها باشد، جز نابودی خود و دیگران، چیز دیگری به دنبال ندارد. از طرفی، اگر نیّت شخص، اصلاح امور مردم و خیرخواهی برای آنان و برپا داشتن حق و براندازی باطل باشد، امری پسندیده و نیکو است، ولی لازم است هماره مراقبه داشته باشد تا از مسیر حق منحرف نشود. 7. پاسداری از استقلال و منافع کشور
یکی از مهمترین وظایف پس از انتخابات برای برگزیده ملت، حفظ استقلال کشور و منافع مردم است تا کشور را از وابستگی به بیگانگان نجات دهد، نه اینکه کشور را بستر چپاول و امیال شیطانی بیگانگان کند.نامزدهای انتخاباتی پیش از پیروزی در انتخابات و رسیدن به قدرت باید این ظرفیت و توان را در خود احساس کنند و از وابستگی خارجی و حمایتهای معاندان داخلی بپرهیزند. اخلاق انتخاباتی نامزدها در زمان انتخابات
پس از اطمینان شخص از خود برای معرفی شدن به عنوان نامزد، بحث اخلاق انتخاباتی مطرح میشود که برخی از آنها را به طور اختصار بیان میکنیم. 1. اسراف نکردن در تبلیغات
به راستی، میزان در حوزه تبلیغات انتخاباتی چیست؟ آیا نامزدهای انتخابات میتوانند با عنوان حفظ دین و اینکه جبهه مقابل بر حق نیست، دست به تبلیغات وسیع با هزینههای گزاف بزنند؟ یکی از آسیبها، هزینههای هنگفتی است که صرف تبلیغات میشود. نامزدها به جای اینکه در صدد شناساندن خود به مردم باشند، مبالغی کلان را صرف تبلیغات میکنند که چیزی جز اسراف را به همراه ندارد. امیر المؤمنین علی علیهالسلام میفرماید:«مَنْ کانَ لَهُ مالٌ فایّاهُ وَ الفِساد؛ فانّ اِعْطاءَ المالِ فی غَیرِ وَجهٍ تَبْذیرٌ وَ اسرافٌ وَ هُوَ یَرفَعُ ذِکْرَ صاحبِهِ فی النّاسِ وَ یَضَعَهُ عِنْدَ اللّهِ.هر که ثروتی دارد، مبادا آن را تباه کند؛ زیرا صرف کردن بیمورد آن، ریختوپاش و اسراف است. این کار، او را در میان مردم بلند آوازه میکند، ولی نزد خدا بیمقدار میسازد.البته برخی هم برای پیروزی خود، از اموال بیت المال استفاده و به هر شکل ممکن آن را توجیه میکنند. این کار اشتباه مضاعفی است؛ زیرا علاوه بر اسراف و تبذیر، از بیت المال برای مقاصد شخصی استفاده کردهاند.امام باقر علیهالسلام میفرماید: «اَلْمُسْرِفُون الذینَ یَسْتحلّون المَحارِمَ و یَسْفِکُونَ الدِّماءَ؛ اسرافکاران، آنانی هستند که حرامها را حلال میشمارند و خون میریزند». 2. انصاف در گفتار
نامزد در دفاع از ایدهها و برنامهها و معرفی خود باید در گفتار و کردار، جانب انصاف را داشته باشد و از حقکشی دوری کند. وی باید از فضای به وجود آمده در جهت قرب به خدا بهره برد و با سعه صدر در برابر کارشکنان، همچون دوستی مهربان باشد.امام علی علیهالسلام میفرماید:اَجْوَرُ السّیرةِ اَنْ تَنْصِفَ مِنَ النّاسِ وَ لا تُعامِلَهُم بِهِ؛ ستمکارانهترین روش آن است که از مردم انصاف بخواهی، ولی خودت با آنان به انصاف رفتار نکنی».انصاف در گفتار و کردار نسبت به خود و رقیبان موجب الفت دلها خواهد شد و به دوستیها را دوام خواهد بخشید که «الإنْصافَ یُؤَلِّفُ القلوبَ». 3. احترام متقابل و دوری از تهمت
لازمه انتخابات سالم، ایجاد فضایِ سالم و دور از تشنج و فساد است. این امر محقق نخواهد شد، مگر با رعایت اصل «احترام متقابل» «همدلی و همبستگی» و دوری از «حرمتشکنی» و «تهمت و افترا».تجربه نشان میدهد بیشترین ضربه که میتوان به حاکمان و در فضای انتخابات به نامزدها وارد کرد، خیانت کردن، تهمت زدن و شایعه پراکنی است. بنابراین، افراد باید بکوشند خود را در جایگاه تهمت قرار ندهند. امام علی علیهالسلام میفرماید: «مَنْ وَضَعَ نَفْسَهُ مَواضِعَ التُّهْمَةِ فلا یَلُومَنَّ مَنْ اساءَ به الظنَّ؛ کسی که خود را در جایگاه تهمت قرار داده است، نباید جز خود را نکوهش کند».از آنجا که انسان با همنشین خود شناخته میشود، باید هوشیار باشد که در هر مجلسی شرکت نکند و با هر کسی نشست و برخاست نداشته باشد.امیر المؤمنین علی علیهالسلام میفرماید:ایّاکَ وَ مَواضِعَ التُّهْمَةِ وَ المَجْلِسَ المظنونِ بالسوء، فانَّ قَرینَ السوءِ تغُزُّ جَلیسَهُ.از رفت و آمد به جاهای تهمت برانگیز و مجلس هایی که گمان بد به آنها برده میشود، بپرهیز؛ زیرا دوست بد، همنشین خود را میفریبد. 4. پرهیز از دادن وعدههای واهی
معمولاً صحنه انتخابات، نامزدها را ناچار میکند در جمع هواداران خود وعده هایی را بدهند که قادر به انجام آنها نیستند. متأسفانه برخی وعدهها در اثر فکر نکردن به عاقبت آن و در فضای به وجود آمده گفته میشود. در این شرایط باید هنگام گفتار با تأمل و از روی تعقل سخن گفت.امام صادق علیهالسلام میفرماید: «لا تعِدَنَّ اخاک وَعَداً لیس فی یدک وفاؤهُ؛ هرگز به برادرت وعدهای نده که انجام آن به دست تو نیست».قرآن مجید در سوره صف درباره انسان هایی که به گفتار خویش عمل نمیکنند، میفرماید:یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ کَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ.هان ای کسانی که ایمان آوردهاید، چرا چیزهایی میگویید که به آنها عمل نمیکنید. خدای تعالی سخت به خشم میآید که چیزی را بگویید که بدان عمل نمیکنید.همچنین امام علی علیهالسلام میفرماید: «وعدُ الکریم نقد و تعجیل، وعد اللئیم تسویفٌ و تعلیل؛ وعده شخص بزرگوار، نقد و فوری است و وعده شخص فرومایه، امروز و فردا کردن و با بهانه جویی همراه است». 5. پرهیز از شعارزدگی
برخی نامزدها در زمان برگزاری انتخابات، شعار هایی را سر میدهند که قادر به انجام آنها نیستند. این گونه شعار گرایی، حکم فریب مردم را دارد و از منظر شرع و اخلاق، نکوهیده و ناپسند است. بنابراین، انسانهای صالح، گوی سبقت را در میدان عمل از هم میربایند و خدمت به خلق را نردبان قرب به خداوند متعال قرار میدهند. آنان از سخنان بهظاهر خوش آب و رنگ، ولی بیپایه که توان انجام دادن آن را ندارند، دوری میکنند. حضرت علی علیهالسلام درباره پیروان و اصحاب جمل میفرماید:وَ قَد ارعَدوا و اَبْرَقوا، و مع هذین الامرین الفَشَلُ، و لَسْنا نُرعِدُ حتی نُوقِعَ و لا نُسِلُ حتی نُمْطِرا.چون رعد خروشیدند و چون برق درخشیدند، ولی کاری از پیش نبردند و سرانجام سست گردیدند. ما اینگونه نیستیم. تا عمل نکنیم، رعد و برقی نداریم و تا نباریم، سیل جاری نمیسازیم.آن حضرت، یکی از علل شکست کوفیان را سردادن ادعاها و شعارهای تند میداند، بهگونهای که در میدان عمل هیچگونه یاری نمیکنند:ای مردم کوفه! بدنهای شما در کنار هم، ولی افکار و خاستههای شما پراکنده است. سخنان ادعایی شما، سنگهای سخت را میشکند، ولی رفتار سست شما، دشمنان را امیدوار میسازد. در خانههایتان که نشستهاید ادعاها و شعارهای تند سر میدهید، ولی در روز نبرد میگویید: ای جنگ، از ما دور شو و فرار میکنید. آن کسی که از شما یاری خواهد، خوار است و قلب رها کننده شما آسایش ندارد. بهانههای نابخردانه میآورید. چون بدهکاران خواهان مهلت، از من مهلت میطلبید و برای مبارزه سستی میکنید. 6. پرهیز از اختلافات
در هر جامعهای، سلیقههایگوناگون وجوددارد. با اینحال گروهها باید با وجود اختلافسلیقهها و تعدد آرا در برابر منافع مشترک خود (ملی - مذهبی) وحدت کلمه داشته باشند و از تفرقه و اختلاف به شدت بپرهیزند. آنان باید تنها برای رضای خدا و ادای تکلیف الهی به عرصه رقابت قدم بگذارند. پس پیروز شدن یا ناکامی در انتخابات برایشان تفاوتی نمیکند؛ زیرا در هر دو حالت، به تکلیف خود عمل کردهاند.نامزدها باید بکوشند از هوا و هوس و نیرنگ و فریب افراد بپرهیزند و از تجاوز به حقوق دیگر نامزدها و هواداران آنها خودداری کنند؛ زیرا اهانت به هر شکل ممکن، وحدت کلمه را از بین میبرد و زمینه حقکشی و انحراف را پدید میآورد.باید فضایی سالم و آرام فراهم کرد تا مردم بتوانند به درستی و با فراغ بال، درباره نامزدها، برنامهها، شعارها و اهداف آنان تصمیمگیری کنند. اختلاف، فضایی را ایجاد میکند که قوه فکر و عقل در آن از کار میافتد و تنها پیروی از هوا و هوس و تعصبهای خشک و نادانی برجای میماند. همین امر ما را به ورطه نابودی و هلاک نزدیک میکند.حضرت علی علیهالسلام درباره اثر اختلاف میفرماید: «الخلاف یهدم الرأی؛ اختلاف، نابود کننده اندیشه است».معمولاً ریشه اختلافها، نادانی است و اگر نادانی نبود، هرگز اختلاف پدید نمیآمد.امیر مؤمنان علی علیهالسلام در بیان این معنی میفرماید: «لَو سَکَتَ الجاهلُ ما اخْتَلفَ الناسُ؛ اگر نادان خاموشی میگزید، مردم دچار اختلاف نمیشدند». 7. دوری از فریبکاری
حال و هوای انتخابات، برخی از نامزدها را برای کسب آرای بیشتر و در نهایت، پیروزی در انتخابات، آگاهانه یا ناآگاهانه، به سمتی پیش میبرد که دست به فریبکاری و نیرنگبازی و حیلهگری میزنند. نامزدها و هواداران آنها باید با پرهیز از این گونه رفتارها، این سخن از پیامبر گرامی اسلام را آویزه گوش خود کنند که میفرماید:کسی که مسلمان باشد، نه نیرنگ میزند و نه حیله گری میکند؛ زیرا از جبرئیل علیهالسلام شنیدم که میگوید: همانا نیرنگ و حیلهگری در آتشند.باز هم به کلامی از مولای متقیان، امیر مؤمنان علی علیهالسلام تمسک میجوییم که فرمود:ما در زمانهای به سر میبریم که بیشتر مردم آن غدّاری و خیانت را زیرکی میدانند و افراد بیخبر و نادان، این عده را به خوشفکری نسبت میدهند. آنهارا چه میشود! خدایشان بکشد! گاه باشد که مرد آزموده و دانا به زیر و زبر امور، در هر موردی، حیله و نیرنگ آن را میداند، ولی اوامر و نواهی خدا مانع میشود و با آنکه میداند و میتواند این حیلهها را به کار بندد، ولی آنها را رها میکند. در مقابل، کسی که در دین هیچ پروایی ندارد، فرصت را برای به کار بستن این ترفندها و نیرنگها غنیمت میشمرد.بنابراین، در جامعهای دینمدار، شایسته نیست که نامزدها برای کسب آرای بیشتر، به خدعه و نیرنگ رو آورند. اخلاق انتخاباتی هواداران نامزدها در زمان انتخابات
امام خمینی رحمهالله فرموده است: «میزان، رأی مردم است.» در انتخابات آزاد، میزان رأی مردم است تا با دقت در انتخابات، نامزد اصلح را برگزینند.در این مجال، به بررسی اخلاق انتخاباتی رأی دهندهگان در چند مرحله میپردازیم. 1. تحقیق مردم در مورد نامزدها
در این مرحله میتوان از دو شیوه استفاده کرد. ابتدا باید تفکر و تعقل را سرلوحه کار خوش قرار داد تا از این رهگذر بتوان نامزد اصلح را از میان نامزدها برگزید.امام علی علیهالسلام میفرماید: «رأی الرجل میزان عقله؛ نظر یک فرد میزان عقل اوست».در مرحله بعد، اگر از این راه به نتیجه نرسید، به وسیله مشورت با صاحبان عقل و اندیشه به انتخابی صحیح رهنمون شود. امام صادق علیهالسلام میفرماید: «شاور فی امرک، الذین یخشون اللّه عز و جل؛ در امور خود با کسانی که از خدا میترسند، مشورت بکن.» امام علی علیهالسلام نیز در بیان این معنی میفرماید: «مَنْ شاوَرَ ذَوی الْبابَ دُلَّ علی الصّوابِ؛ هر کس با صاحبان عقل و اندیشه مشورت کند، به راه راست هدایت میشود.» باید در زمان انتخابات توجه داشت که نامزد باید ویژگیهای زیر را دارا باشد: الف) برخورداری از شعور و آینده نگری
امام علی علیهالسلام می فرماید: «ای مالک، (افراد صالح را انتخاب کن)؛ زیرا آنان از نظر بصیرت، بسیار دوراندیشند». ب) داشتن تعهد و تجربه
حضرت علی علیهالسلام به مالک اشتر میفرماید: «در کارهای کارگزارانت اندیشه کن... و افراد با تجربه و پاکتر را از میان آنان برگزین». ج)پرهیزکاری
امیر المؤمنین علی علیهالسلام در بیان این معنی میفرمایدکارهایت را به بهترین کارگزارهایت بسپار و نامههای سری و نقشهها و طرحهای پنهان خود را در اختیار کسی بگذار که دارای اساسیترین اصول اخلاقی باشد؛ کسانی که موقعیت و مقام آنان را سرمست و مغرور نسازد. د) امانت داری
قدرت، امانتی است که از جانب مردم به برگزیده ملت واگذار میشود. شایسته است که مردم، معتمدی امین را برای تصدی این امر برگزینند تا بتواند از امانت مردم پاسداری کند. میدانیم که برترین ایمان، امانتداری است و زشتترین اخلاق، خیانت ورزی است.حضرت علی علیهالسلام در عهدنامه خود به مالک اشتر میفرماید:به کسانی اعتماد کن که در میان مردم خوش سابقهتر و در امانتداری معروفند و این خود بهترین دلیل است بر فرمانبرداری تو از خداوند و کسی که کار را به دست تو سپرده است. ه) حسن سابقه و اصالت خانوادگی
بایسته است که مردم در انتخاب خود این دو ویژگی را در نظر بگیرند. امام علی علیهالسلام به مالک اشتر میفرماید:(ای مالک) در کارهای کارگزاران خود اندیشه کن... و آنها را از خانوادههای صالح و پیشگام در اسلام برگزین؛ زیرا که این دسته از نظر اخلاقی، بسیار گرامی و از نظر شرف و آبرو بسیار شایسته هستند. و) سادهزیستی
کسانی که تهذیب نفس ندارند، معمولا دچار طمع ورزی و حب به دنیا میشوند. پس مردم باید در زمان انتخاب به این امر توجه داشته باشند که فرد منتخب، ساده زیست باشد و اسیر دنیا نباشد.امام علی علیهالسلام میفرماید: «کسی مستحق آقایی و بزرگی قوم است که چیزهای طمعانگیز او را به طمع نیاندازد».همچنین آن حضرت فرموده است: «آدمی بزرگ و نماینده اجتماع خود نمیشود، مگر اینکه برایش فرق نکند چه لباسی میپوشد». ح) خدمت به محرومان
کسی که خود کاخنشین باشد، چگونه میتواند درد و رنج مستضعفان و کوخ نشینان را درک کند؟ فردی که احساس خدمتگذاری به مردم را نداشته باشد، چگونه شایسته انتخاب است؟پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله میفرماید: «سید القوم خادمهم؛ بزرگ اجتماع خدمتگزار آنان است.» و امام علی علیهالسلام درباره مسئولیت مدیران میفرماید:خدا را، خدا را، در مورد طبقه پایین، آنها را که راه چاره ندارند؛ یعنی مستمندان و نیازمندان و از کار افتادگان. در این طبقه هم کسانی هستند که دست سؤال دارند و هم افرادی که باید به آنها بدون درخواست بخشش کرد. بنابراین، بر آنچه خداوند در مورد آنان به تو دستور داده است، عمل کن. ط) برخورداری از سعه صدر
تصدی مسئولیت حکومتی؛ یعنی رویارویی با مشکلات سخت و توانفرسا. هنگامی که منتخب، شرح صدر نداشته باشد، امور مملکتی دچار مشکل خواهد شد. به همین دلیل، کارشناسان امور مدیریتی، سعه صدر را ستون مدیریت مدیر میدانند که در صورت نبود آن، پایههای مدیریت تشکیلات، سست خواهد شد. حضرت علی علیهالسلام فرموده است:از میان مردم، برترین فرد در نزد خود را برای حکمرانی بین مردم برگزین؛ از کسانی که مراجعه فراوان آنها را در تنگنا قرار ندهد و برخورد مخالفان با یکدیگر، او را به خشم و کجخلقی وا ندارد و در اشتباهاتش پافشاری نکند و بازگشت به حق هنگامی که بر آنها روشن شد بر او سخت نباشد. 2. معرفی نامزد اصلح
چنانچه ویژگیهایی که تا کنون برای انتخاب نامزد اصلح برشمردیم، برای فردی احراز نشد، باید با تحقیق و بررسی از افراد معتمد، و به دست آوردن مدارک و شواهد مستدل از برادران و خواهران دینی خود، در این فریضه اجتماعی و سیاسی شرکت کنید.در پایان، چند نکته را یادآوری میکنیم:الف) مردم باید از شتابزدگی در تصمیمگیریها بپرهیزند و پس از تحقیق لازم، افرادی باتقوا، عاقل، عادل و اهل عمل را برگزینند و از تقلید کورکورانه از افراد یا احزاب دوری کنند.ب) از تحقیر نامزدها و هواداران بپرهیزند. در جلسههای نامزدهای انتخاباتی، از پرسشهای بیجا خودداری و حرمت یکدیگر را رعایت کنند. ویژگی شرکت در جلسهها، آشنایی بیشتر با دیدگاها و برنامههای نامزدهاست.ج) از مجادله با افراد و گروهها که موجب هتک حرمت نامزدها میشوند، پرهیز کنند و با حفظ وقار انتخاباتی، واقعنگری را پیشه سازند.د) نامزدهایی را انتخاب کنند که تابع رهبری و ولایت فقیه باشند.ه) همگی دست به دست هم دهند تا انتخاباتی سالم و آزاد و پرشور انجام شود؛ انتخاباتی که نشانه اراده ملت باشد. وظایف نامزد برگزیده مردم پس از انتخاب شدن
1. شکرگزاری
برگزیده مردم را سزاست تا به شکرانه نعمتی که به واسطه مردم به او داده شده است، در فکر احیای حق و ابطال باطل باشد و از حرامها دوری کند. او علاوه بر سپاسگزاری از خدا باید سپاسگزار مردم نیز باشد. سید الساجدین علیهالسلام در بیانی زیبا و رسا میفرماید:حق کسی که به تو نیکی میکند، این است که از او تشکر کنی و نیکش را به زبان آوری و از وی به خوبی یاد کنی و میان خود و خدای عزوجل برایش خالصانه دعا کنی. اگر چنین کنی، بیگمان، پنهانی و آشکارا از او تشکر کرده باشی. وانگهی اگر روزی توانستی نیکی او را جبران کنی، جبران کن. 2. پرهیز از تحقیر رقیبان
یکی از رفتارهای ناسالم، غیر اخلاقی و غیر انسانی پس از پیروزی انتخابات، تحقیر احزاب یا نامزدهای دیگر و حتی هواداران آنهاست. چنین کاری نشان دهنده پلیدی درون آدمی است. پیامبر اکرم میفرماید: «حَسْبُ ابنُ آدم مِنَ الشَّرّ اَنْ یُحَقِّر اخاهُ المسلم؛ در بدی فرزند آدم همین بس که برادر مسلمان خود را کوچک شمارد».در روایت دیگری از رسول خدا صلیاللهعلیهوآله آمده است: «هیچ مسلمانی را خوار و حقیر مشمار؛ زیرا کوچک آنان هم نزد خداوند بزرگ است». 3. وفاداری
«وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا؛ آنان که چون عهد بندند، به عهد خود وفادارند». (بقره: 177)بایسته است برگزیده ملت، صداقت خود را به وفاداری امانتی که از طرف خدای تعالی و مردم به عهده او واگذار شده است، نشان دهد؛ زیرا بهترین صداقت، وفای به عهد است. عهدی که با مردم میبندد تا در خدمت آنان باشد. علی بن ابی طالب علیهالسلام میفرماید: «احسن الصدق الوفاء بالعهد؛ بهترین صداقت، وفای به عهد است».سیدمهدی سعیدی
پنج شنبه بیست و چهارم 2 1388